Amişler Kimdir ? Teknolojiyi Reddeden Amişlerin Pasifist Yaşam Tarzı

Gettyimages

Amerika Birleşik Devletleri ile Kanada'nın bazı yerlerinde yaşayan ve içinde bulundukları sosyokültürel çevreyle farklılıkları hemen belli olan Amişler, yüzlerce mezhebe bölünmüş olan Hıristiyanlığın kollarından sadece biridir.

İsimlerini kurucuları Jacop Amman’dan alan Amişlerin kökleri 1525’de Avrupa’da ortaya çıkan Anabaptist harekete kadar uzanır.1 1693’e kadar İsviçre Anabaptist2 hareketinin içindeki Mennonitlerden3 olan Amişler, bu tarihte liderleri Jacop Ammon’un öncülüğünde kendi gruplarını oluştururlar. Fakat kilisenin reformistlere uyguladığı acımasız politikalar yüzünden 1700’lü yılların başlarından itibaren -o sıralarda kilise tarafından aforoz edilen veya hürriyet arayan çoğu Avrupalının da yaptığı gibi- içinde Mennonitlerin de bulunduğu başka reformist gruplarla birlikte Amerika’ya göç ederler.

Göçler XIX. yy’ın ikinci yarısına kadar devam eder. İlk göçmenler Pensilvanya’ya yerleşirler. Daha sonra bazıları buradan batıya doğru hareket ederek 1808’de Ohio, 1839’da Indiana ve 1840’da Iowa’ya ulaşırlar. Bugün Amerika Birleşik Devletleri’ndeki en yoğun Amiş nüfus Ohio’dadır, onu Pensilvanya ve Indiana takip eder. Toplam nüfusları 130.000’nin üzerinde olan Amişler’i artık Delaware, Florida, Illionis, Iowa, Kansas, Kentucky, Maryland, Michigan, Minnesota, Missouri, New York, Oklohama, Tennessee, Texas ve Wisconsin’de de görmek mümkündür.

Amişler Amerika’ya göç eden Protestan toplulukların içinde en tutucu olanıdır. Fakat bu durum, onlardan bazılarının, insan hak ve özgürlükleri konusunda ciddi değişimlere sebep olan Amerika’daki sivil savaştan (1861–1865) etkilenmelerine mani olamaz. Savaş sonrasında yeni pratikler benimseyen bu insanlar, nihayetinde Mennonitlerle karışarak “Yeni Düzen” adını alırlar; buna karşın yeniliklere direnenler “Eski Düzen”* olarak anılmaya başlarlar. ¹

Teknoloji

Getty

Teknolojiyi reddeden Amişlerin yaşamı, Almanca bir sözcük olan "Ordnung" tarafından yönetilir. Kurallar topluluktan topluma değişir. Young Center'a göre, "Amiş gruplarının çoğu otomobil sahibi olmayı, kamu hizmet hatlarından elektrik almayı, modern tarım makinelerini kullanmayı, televizyon, radyo telefon(sadece ortak kullanılan ankesörlü telefonlar) ve bilgisayar sahibi olmayı, lise ve koleje gitmeyi, orduya katılmayı ve boşanmayı başlatmayı yasaklıyor.

Amişler modern teknolojiden kaçınıyor çünkü münzevilikte huzur buldukları yaşamlarını ve diğer toplumlardan ayrılan benzersizliğini korumak istiyorlar.

Pasifist Amişler

Getty

Evet Amişler, askerlik hizmetini reddeden, birbirleriyle ve yabancılarla barış içinde yaşamaya çalışan barışseverlerdir. Kendileri 'direnmeme' politikasına sahiptir yani hükümetler onlara inançlarına aykırı şeyler yapma talimatı verdiğinde, bunları yapmayı reddederler; ancak reddetmelerinin sonuçlarını da tartışmadan kabul ederler.

Amişler Devletten Yardım Almazlar Ancak Vergilerini Öderler

Amişler, topluluğun üyeleriyle ilgilenmesi gerektiğine inandıkları için kamu veya özel sağlık sigortası kullanmaz ve herhangi bir devlet yardımını kabul etmezler. Ancak vergilerini diğer herkes gibi dükkan, emlak ya da satış gibi kazançları üzerinden öderler.

Elbise

Getty

Amişler elbiselerini koyu mavi, yeşil, mor, kahverengi ve siyah gibi en koyu renklerden oluşmak üzere kendileri diker. Elbiseler alçakgönüllülüğü yansıtmalı, bireysel farklılıklardan kaçınmalı ve sade olmalıdır. Amish kadınları uzun kollu bir elbise ile birlikte pelerin ve önlük giyer. Saçlarını genellikle başın arkasında bir topuz halinde ve bir dua kepi ile bağlar, makyaj yapmaz ve evlilik yüzüğü dahil takı takmazlar

Amiş erkekleri ise koyu renkli pantolonlar, pantolon askısı, düz kesim paltolar ve geniş hasır şapkalar giyerler ve evlendikten sonra bıyıksız sakal bırakırlar. Bıyık bırakmamalarının sebebi ise 19. yüzyıl generallerinin sakalla beraber bıyık bırakmasıydı.

Getty

Amişlerde Eğitim ve Dil

Amişler, yaklaşık 1.200 okuldan oluşan kendi özel eğitim sistemine sahiptir. Tipik bir okulun 25 ila 35 öğrencisi vardır ve eğitim her yaştan yalnızca bir sınıfı ve bir öğretmeni kapsar. Öğretim İngilizcedir. Öğretmenler genellikle uzmanlık eğitimi almamış daha genç kadınlardır. Çocuklar genellikle okuldan önce ve sonra çiftlik işi ile uğraşırlar.

Amiş çocukları 14 yaşına (sekizinci sınıfa) kadar okullarda eğitim görüyor. Genelde 16 yaşına kadar eğitim gerektiren ABD hukukundan bu muafiyet, Amişlerin 14 yaşın ötesindeki eğitimin çocuklarını modern yaşama maruz bıraktığını başarılı bir şekilde savunduğu bir Yüksek Mahkeme Davasının sonucudur.

Çoğu Amiş üç dil konuşur: Evde Pennsylvania Dutch adlı bir Alman lehçesi, ibadet hizmetlerinde Yüksek Almanca ve Amiş olmayanlarla konuşurken İngilizce.

Getty

Amişlerde Evlilik

Amiş, kendi toplumundan olmasa da, yalnızca diğer Amişlerle evlenir. Birinci derecede bir kuzenle evlenemezler ve ikinci derecede bir kuzenle nadiren evlenirler.

Amişlerin evlilik dışı seksi, boşanmayı, eşcinselliği ve kamu çıplaklığını Kutsal Kitap tarafından yasaklanmış günahlar olarak reddeden geleneksel bir etik kuralları vardır. Tevazu ve saflık hayati erdemlerdir.

Amişler barışseverdir ve bunu İsa'nın kişinin düşmanını sevmesi gerektiği yönündeki talimatına dayandırırlar. Her türlü şiddeti reddederler.

Amişler büyük ailelere hayranlık duyarlar, genellikle doğum kontrolünü uygulamazlar ve her ailenin ortalama yedi sekiz çocuğu olur.

Rumspringa Ne Demek?

Getty

Amiş sosyal hayatının belki de en ünlü yönü, Pennsylvania Alman lehçesinde "koşturmak" anlamına gelen "Rumspringa" dır. Amiş gençleri yaklaşık 16 yaşına geldiğinde hafta sonları arkadaşlarıyla vakit geçirmeye başlar. Bu sosyalleşme günleri genç erkekleri ve kadınları birbiriyle tanıştırmanın yanı sıra önemli kararların verileceği dönemdir. Söz gelimi Rumspringa evlilikle bitebilir ya da genç üye topluluktan ayrılmayı seçebilir. Çoğu Amiş genç toplulukla kalmayı tercih eder, vaftiz edilir, kiliseye katılır ve tam bir Amiş üyesi olmaya hak kazanır. Amişlerde vaftiz doğar doğmaz değil toplulukla kalıp kalmayacağına karar verdiği yaklaşık 18-21 yaşlarında edilir.

Amiş İnancı ve Amiş İbadeti

Amiş yaşam tarzı, kurtuluşun dünyadan ayrı yaşayan saf bir inananlar topluluğunda sevgi dolu bir yaşam sürmenin kurtarıcı gücünden geldiğine olan inancından doğar.

Amiş ibadetleri eğer gidecekleri bir kilise yoksa, büyük bir grubun buluşmasına izin verecek şekilde tasarlanmış evlerinde gerçekleşir. Farklı hane halkları sırayla ibadete ev sahipliği yapar.

Her Pazar sabahı 3 saatlik bir duyuru yapılır ve bunu hep beraber yenilecek yemek izler. Akşamları da ilahiler okunup, sohbet edilir. Pazar günleri, farklı Amiş topluluklarından genç üyelerin birbirini tanıması için iyi bir fırsattır.